عینک
عینک یا آینک[۱] به قاب‌های دارای عدسی شیشه‌ای یا پلاستیکی گفته می‌شود که معمولاً به وسیله دو دسته که روی گوش‌ها قرار می‌گیرند در جلوی چشم‌های انسان قرار می‌گیرند. این وسیله برای محافظت از چشم و بهبود بینایی چشم‌ها و گاه تنها برای زیبایی و زینت استفاده می‌شود. عینک‌های ویژه‌ای هم هستند که برای مشاهدهٔ صحنه‌های سه‌بعدی یا واقعیت مجازی به‌کار می‌روند.
عینک‌ها دارای انواع متفاوت هستند:
عینک‌های طبی/ عینک‌های آفتابی/ عینک‌های طبی-آفتابی/ عینک‌های حفاظتی-صنعتی/ و عینک‌های متفرقه (مانند عینک‌های الکتریکی که برای نابینایان استفاده می‌شود)
عینک آفتابی عینکی با عدسی‌های تیره است که برای محافظت چشم از نور شدید محیط و اشعه‌های خطرناک خورشید به کار می‌رود. به عینکی که عدسی آن شعاعهای نور عبور یافته را به هم نزدیک نموده یا دور سازد (واگرا یا همگرا باشد) و همچنین عینک آفتابی که دارای انواع مختلف عدسی‌های جذبی پرتوی نور مضر برای محافظت چشم می‌باشد «عینک طبی» می‌گویند. عینک طبی بیشتر برای اصلاح دید در عیوب انکساری چشم به کار می‌رود.
نخستین عینک قابل قرار دادن روی صورت را سالوینو دارماتی (Salvino d’Armati)، اهل ایتالیا، در سال ۱۲۸۴ میلادی ساخت.
عینک طبی
به عینکی که عدسی آن شعاعهای نور عبور یافته را به هم نزدیک نموده یا دور سازد (واگرا یا همگرا باشد) عینک طبی می‌گویند. عینک طبی برای اصلاح دید در عیوب انکساری چشم به کار می‌رود. اصلاح دید نزدیک‌بینی با عدسی مقعر یا واگرا و اصلاح دید دوربینی با عدسی محدب یا همگرا است. در پیرچشمی از دو عینک یکی برای دور و یکی برای نزدیک یا عینک دودید استفاده می‌کنیم. در آستیگماتیسم از عینک استوانه‌ای کمک می‌گیریم که دارای محور است.
برخی مردم عینک می‌زنند تا بتوانند واضح ببینند. عینک‌ها عدسی‌هایی از جنس شیشه یا پلاستیک دارند که پرتوهای نور را قبل از ورود به جشم منحرف می‌کنند. آن گاه عدسی چشم می‌تواند نور را چنان متمرکز کند که تصویر واضحی از جسم بر روی شبکیه، که در عقب چشم واقع است، تشکیل می‌شود.
پیشینه
عینک اولین بار در قرن سیزدهم میلادی در اروپا استفاده شد. با تکامل صنعت چاپ در قرن پانزدهم استفاده از عینک افزایش یافت و در قرن حاضر و با اجرای برنامهٔ آموزش عمومی، استفاده از آن گسترش یافته‌است.
عینک در اشعار فارسی
هر که عشقش در تماشا نقش بست… عینک بدبینی خود را شکست
مولانا
کهنه مشق خط امواج سرابیم همه… عینک از آبلهٔ پای طلب باید کرد
بیدل دهلوی
پیری ام سر خط تحقیق فنا روشن کرد… حلقهٔ قامت من عینک نقش کف پاست
بیدل دهلوی
نیست زندانگاه امکان سنگ راه وحشتم… چون نگه سامان عینک دارم از دیوارها
بیدل دهلوی
نمره عینک
تعیین و نوشتن نسخه برای عینک طبی وظیفه چشم پزشک یا اپتومتریست (بینایی‌سنج) است. در نسخه، نمره عینک با سه عدد مشخص می‌شود: برای مثال شماره ۱۸۰* ۱/۵–۵- نمره یک عینک است. عدد اول نشاندهنده میزان دوربینی یا نزدیک بینی است. علامت جلویی آن نشاندهنده نزدیک بینی (علامت منفی) یا دوربینی (علامت مثبت) است. عدد دوم (۱/۵) نشاندهنده میزان آستیگماتیسم شماست. این عدد ممکن است با علامت مثبت یا منفی نوشته شود. عدد سوم (۱۸۰) محور آستیگماتیسم را نشان می‌دهد. برای مثال ۱۸۰ نشاندهنده افقی بودن محور آستیگماتیسم است؛ بنابراین شماره ۱۸۰* ۱/۵–۵- برین معناست که بیمار نزدیک بینی متوسط و آستیگماتیسم متوسط در محور افقی دارد. نمره عینک طبی با واحدی به نام دیوپتر تعیین می‌شود.
جنس عدسی
در ساخت عدسی عینک‌های طبی معمولاً از یکی از مواد زیر استفاده می‌شود:
- شیشه
- به سنت و در زمان‌های قدیم عدسی عینک‌ها را از شیشه می‌ساختند. امروزه نیز همچنان گاه عدسی‌ها را از شیشه می‌سازند. از ویژگی‌های مثبت شیشه خش‌ناپذیری و شفافیت آن است. ویژگی‌های ناخوشایند شیشه وزن زیاد و شکنندگی‌است. همچنین در نمره‌های بالا ضخامت عدسی‌های شیشه‌ای به نسبت پلی‌کربناتی زیاد است. اگر حفاظت چشم از اشعهٔ فرابنفش هم مدنظر باشد عدسی‌های شیشه‌ای نیازمند اعمال پوششی از یکی مادهٔ جلوگیر اشعهٔ فرابنفش‌اند.
- پلاستیک CR39
- CR39 پرکاربردترین پلیمر در صنعت عدسی‌سازی است. عدسی‌های پلاستیکی شکنندگی‌شان بسی کمتر از عدسی‌های شیشه‌ای است و همچنین سبک‌تر هستند. چون پلاستیک از شیشه آسان‌تر خش می‌پذیرد، عدسی‌های پلاستیکی نیازمند اعمال‌شدن یکی پوشش نازک از ماده‌ای ضدخش بر سطح عدسی هستند. این عدسی‌ها همانند عدسی‌های شیشه‌ای در نمره‌های بالا به نسبت عدسی‌های پلی‌کربانتی ضخیم‌اند. همچنین همانند عدسی‌های شیشه‌ای برای جلوگیری از برخورد اشعهٔ فرابنفش به چشم نیازمند اعمال پوشش ضدفرابنفش‌اند.
- پلی‌کربنات
- پلی‌کربنات یکی از بهترین مواد برای ساختن عدسی‌های عینک است. عدسی‌های پلی‌کربناتی به‌شدت ناشکننده‌اند. به‌علاوه از عدسی‌های شیشه‌ای یا پلاستیکی هم‌نمره، نازک‌تر و سبک‌ترند. ویژگی مثبت دیگرشان این است که جلو ورود اشعهٔ فرابنفش را به‌طور کامل می‌گیرند. این عیب در آن‌ها هست که در نمره‌های بالا دید جانبی را بیشتر از همتایان شیشه‌ای و پلاستیکی محدود می‌کنند. خش‌پذیری پلی‌کربنات بیشتر از شیشه است و نیازمند اعمال پوشش ضدخش است. به علاوه ضریب بازتابش از شیشه و پلاستیک بیشتر است و از این رو نیاز به اعمال پوشش ضدبازتاب بیشتر احساس می‌شود.
